Anayasa Mahkemesi, 703 Sayılı KHK’nın İptaline İlişkin Gerekçeli Kararı Yayımladı

(ANKARA) – Anayasa Mahkemesi’nin 703 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin (KHK) bazı maddelerinin iptaline ilişkin gerekçeli kararı, Resmi Gazete’de yayımlandı. İptal gerekçesinde, “Kanun hükmünde kararnameler konu, amaç, kapsam ve ilkeleri yönünden hem dayandıkları yetki kanununa hem de Anayasa’ya uygun olmak zorundadır” değerlendirmesi yapıldı.

CHP, 703 sayılı Anayasada Yapılan Değişikliklere Uyum Sağlanması Amacıyla Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’nin  bazı maddelerinin iptali ve yürürlüğünün durdurulması istemiyle dava açmıştı.

Anayasa Mahkemesi’nin davaya ilişkin verdiği gerekçeli karar, Resmi Gazetede yayımlandı. Yüksek Mahkeme, bazı maddeleri iptal ederken, KHK’ların niteliğine ilişkin değerlendirmelerde bulundu. Gerekçede, şöyle denildi:

“KHK Anayasa’ya uygunluk denetimi, kanunların denetiminden farklıdır. Anayasa’nın 11. maddesinde ‘Kanunlar Anayasa’ya aykırı olamaz.’ denilmektedir. Bu nedenle kanunların denetiminde, onların yalnızca Anayasa kurallarına uygun olup olmadığı tespit edilir. KHK’lar ise konu, amaç, kapsam ve ilkeleri yönünden hem dayandıkları yetki kanununa hem de Anayasa’ya uygun olmak zorundadır.

Anayasa’nın mülga 91. maddesinde kimi konuların KHK’larla düzenlenmesi yasaklanmıştır. Aynı şekilde Anayasa’nın mülga 163. maddesinde de Bakanlar Kuruluna KHK ile bütçede değişiklik yapmak yetkisi verilemeyeceği belirtilmiştir. Bu kurallar uyarınca Türkiye Büyük Millet Meclisi, Bakanlar Kuruluna ancak KHK ile düzenlenmesi yasaklanmış alana girmeyen konularda KHK çıkarma yetkisi verebilir.

Bu itibarla Anayasa’ya uygunluk denetimi yapılırken konu, amaç, kapsam ve ilkeleri yönünden dayandıkları yetki kanununa uygun olmadığı ya da yasak alana giren bir konuda düzenleme yaptığının tespit edilmesi durumunda KHK kuralının Anayasa’nın mülga 91. maddesi uyarınca iptali gerekecektir. KHK kuralının Anayasa’nın mülga 91. maddesi yönünden denetimi yapılırken belirtilen hususlar bakımından öncelik-sonralık ilişkisi bulunmamaktadır. Belirtilen hususlardan herhangi biri yönünden aykırılığın tespit edilmesi KHK kuralını Anayasa’ya aykırı kılacaktır.

Öte yandan, yargısal denetimde bir KHK’nın mülga 91. maddedeki ölçütler yönünden Anayasa’ya uygun bulunması onun anayasallık denetiminin tamamlanması için yeterli değildir. Başka bir ifadeyle mülga 91. maddedeki ölçütler yönünden Anayasa’ya uygun bulunan KHK’ların aynı denetimde içerik itibarıyla da Anayasa’ya uygun olup olmadığının ayrıca saptanması gerekir.”

İptal edilen bazı düzenlemeler…

“Yeniden yapılanma çerçevesinde, elektrik üretimi hususundaki yetki EÜAŞ’a verilmiş; elektriğin satışına ilişkin yetki de genel olarak TETAŞ’a tanınmıştır. TETAŞ’ın yetkileri EÜAŞ’a devredilmiştir. Anayasa Mahkemesi TETAŞ’ın faaliyetine son verilmesi üzerine TETAŞ’a ait görev ve yetkilerin EÜAŞ’a devredilmesine yönelik düzenlemeler içeren kuralın 6771 sayılı Kanun ile Anayasa’da yapılan değişikliklerle ilgisinin kurulamadığını belirtmiş ve düzenlemeleri iptal etmiştir. İptal kararı, 12 ay sonra yürürlüğe girecektir.

Gençlik ve Spor Bakanlığının yurt dışında yürüteceği program, proje ve faaliyetlerin gerektirdiği koordinasyonun sağlanması amacıyla Koordinasyon Ofisleri kurulabileceği belirtilmiş, Koordinasyon Ofislerinin kurulacağı yerler ve süresi ile Ofislerin çalışma usul ve esaslarının; bu Ofislerde, Bakanlık ve bağlı kuruluşları personelinden görevlendirilenler ile bunlara yardımcı olmak üzere mahallinden temin edilen ve Ofis hizmetlerinde çalışan personelin niteliği, sayısı, görev süresi ve bunlara ödenecek ücretlerin belirlenmesi, personele yapılacak ödemeler dışında kalan diğer harcamaların neler olacağı ve harcamaya ilişkin usul ve esasların Cumhurbaşkanınca belirleneceği hüküm altına alınmıştır. İptal gerekçesi ‘hak ve ödevlerle ilgili bir kuralın KHK ile düzenlenmesi mümkün değildir.’ yönündendir. Karar, 12 ay sonra yürürlüğe girecektir.

Türkiye Ulusal Gençlik Konseyinin faaliyetlerini gerçekleştirebilmesi için Bakanlık bütçesine yeterli ödenek konulacağı hüküm altına alınmıştır. Kural 7142 sayılı Kanun’un 1. maddesinin (1) numaralı fıkrasının (a) ila (d) bentlerinde belirtilen konulara yönelik bir düzenleme içermediğinden Yetki Kanunu kapsamında değildir. AYM düzenlemeyi iptal etmiştir. İptal kararı 12 ay sonra yürürlüğe girecektir.

Kaymakamlıklarda “Dernek Birimi” kurulmayacak

5253 sayılı Kanun’a dava konusu kuralla eklenen ek 1. maddede büyükşehir belediyesi sınırları içinde kalan ilçe kaymakamlıklarında ayrıca dermekler birimi oluşturulmayacağı hüküm altına alınmıştır. AYM iptali istenen kuralın 6771 sayılı Kanun ile Anayasa’da yapılan değişikliklerle ilgisinin olmadığını belirterek, iptal kararı vermiştir. İptal kararı 12 ay sonra yürürlüğe girecektir.”